چندی پیش یکی از خبرگزاری‌ها گزارشی درباره فوریت طرح پیشنهاد تعیین بودجه برای شبکه فاضلاب تهران ارائه کرد وهشدار داد که سلامت شهروندان تهرانی و سفره های آب زیرزمینی توسط فاضلاب در معرض تهدید قرار دارد.
با وجود پیشرفت 27 درصدی طرح تاسیس شبکه فاضلاب شهر تهران طی 13 سال گذشته، اختصاص ندادن بودجه لازم برای اجرای این طرح (سالیانه 50 میلیارد تومان) و عقب ماندگی اجرای طرح، سبب شده اتمام احداث این شبکه به بیش از 50 سال زمان نیاز داشته باشد.
به گفته اعضای شورای شهر، اگر بودجه لازم - که 2هزار میلیارد تومان کمبود دارد- فراهم نشود، آلودگی مزارع صیفی‌جات جنوب شهر تهران به فاضلاب همچنان ادامه خواهد داشت. فاضلاب هم که منشا انتقال و ابتلا به بسیاری از بیماری‌هاست؛ از آلودگی‌های میکروبی و انگلی تا آلاینده‌های شیمیایی و فلزات سنگین.
حدود۴۰سال پیش، کانال‌های فاضلاب امروزی، مسیر انتقال آب کشاورزی ری از رودخانه کن، دره‌های البرز جنوب و بخش‌های شمالی تهران بود و آب زلال را به ری و زمین‌های کشاورزی منتقل می‌کرد. اما امروز آن کانال‌ها، همان مقدار آب- شاید هم بیشتر، ولی آب تیره و آلوده - را به این خطه منتقل می‌کند. این حجم بالای فاضلاب که مملو از آلاینده‌های آلی و شیمیایی است، علاوه بر جاری شدن در مسیل فاضلاب‌ها با نفوذ در زمین، سفره‌های آب زیرزمینی را نیز آلوده و منابع آب را غیرقابل استفاده می‌کند.
جریان فاضلاب و عبور آن از مجاورت زمین‌های کشاورزی، باعث شده کشاورزان از آن در آبیاری بسیاری از اراضی سبزی و صیفی‌کاری استفاده کنند که خود معضل دیگری است. نفوذ عناصر و فلزات سنگین دراین فاضلاب‌ها همچون جیوه و سرب و تجمع آنها در ریشه گیاهان - به‌ویژه گیاهان غده‌ای- سبب بروز بیماری‌های مختلف در مصرف‌کنندگان می‌شود.
گاهی میزان سرب موجود در این آب‌های سطحی و فاضلاب منتقل شده از تهران به ۴۰۰برابر استانداردهای معمولی می‌رسد. عناصر آلاینده دیگر همچون نیترات و سولفات هم به همین صورت است. در حالی که به عقیده سرپرست اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ری با سرمایه‌گذاری مناسب و راه‌اندازی و تکمیل تصفیه‌خانه فاضلاب جنوب تهران، می‌توان از این فاضلاب پس از انجام فرایند تصفیه، برای آبیاری اراضی کشاورزی بهره برد.
دشمنان ریز و درشت در همین نزدیکی
استفاده از فاضلاب خام در آبیاری محصولات کشاورزی، آلودگی را به انسان‌ها هم انتقال می‌دهد. علاوه بر مشکل تولید بو، فاضلاب‌های دریافت کننده مدفوع انسانی و حیوانات زنده، در بردارنده عوامل بیماری زا هستند که از نظرآلودگی محیط- به ویژه منابع آب و خاک - فوق العاده اهمیت دارند.
طبق پژوهش‌های انجام شده، هر گرم مدفوع حدود یک میلیون عدد «اشریشیا کلای»، حدود 22 میلیون استرپتوکوک و مقادیر قابل توجهی اسپور «کلستریدیوم پرفرنجس» و انواع موجودات زنده بیماری زای دیگر در بردارد. میکروب‌هایی مانند ویبریوکلرا(عامل وبا)، سالمونلاتیفی(عامل حصبه)، سالمونلا پاراتیفی، شیگلا، باسیل سیاه‌زخم، لپتوسپیرا، عوامل ویروسی مانند انواعی از هپاتیت، روتا ویروس و آدنو ویروس، عوامل تک‌یاخته ای مثل آمیب ژیاردیا و تخم انگل‌های پریاخته ای نظیر کرم شلاقی، آسکاریس و... که از طریق فاضلاب و لجن فاضلاب منتقل و باعث ایجاد بیماری می‌شوند.
البته فکر نکنید این بیماری‌ها مختص کشور ماست؛ حتی در کالیفرنیا هم یک ونیم میلیون نفر در سال گذشته در شهر لس آنجلس به دلیل نشت لوله های فاضلاب دچار بیماری شدند که این تعداد برای یک منطقه در یک سال خیلی زیاد است.
دل درد، اسهال و استفراغ ، دل پیچه وگاهی تب، علائم این بیماری هستند که علت‌های مختلفی هم دارد. یکی از شایع‌ترین علت‌های باکتریایی این بیماری ای-کولای است که در روده انسان وحیوانات به طور طبیعی زندگی می‌کند. انواع مختلفی از این باکتری وجود دارد که بیشترش غیر بیماری‌زاست اما نوع بیماری‌زای آن، وقتی از راه غذا یا آب آلوده به مدفوع وارد بدن شود؛ سم تولید کرده و ما را بیمار می‌کند.
عامل دیگر گاستروانتریت، ژیاردیا (یک انگل میکروسکوپی) است. این انگل هم در روده زندگی می‌کند و چون یک پوسته محافظ دارد، در خارج از بدن هم می تواند تا مدت‌های زیاد زنده بماند.
این انگل به روش‌های زیر، به افراد منتقل شده و باعث بیماری آنها می‌شود: قرار دادن چیزی در دهان که آلوده به مدفوع حامل این انگل باشد؛ خوردن آب آلوده مانند آب استخر، رودخانه، دریاچه یا چشمه که آلوده باشد؛ خوردن غذایی که خوب نپخته باشد و با این انگل در تماس بوده (مثل سبزی نپخته که با فاضلاب آلوده آبیاری شده) و غذا خوردن با دست‌های آلوده‌ای که با این انگل تماس داشته است.
پختن هم بی فایده است!
هپاتیت آ یکی دیگر از این بیماری‌هاست که آن هم از طریق آب وغذای آلوده به مدفوع منتقل می‌شود. این ویروس ماه ها در خارج از بدن زنده می‌ماند و متاسفانه حتی غذای پخته شده هم این ویروس را منتقل می‌کند چون ممکن است دمای پخت برای از بین بردن آن کافی نبوده یا پس از پخت و در مراحل آماده کردن، این ویروس از طریق دست افراد آلوده، به غذا منتقل شده باشد. اما خوشبختانه کلر زنی به آب می‌تواند این ویروس را از بین ببرد. این بیماری در بچه‌های زیر 6 سال ممکن است بدون علامت باشد اما در بزرگسالان علاوه بر تب و اسهال، زردی هم ایجاد می‌کند.
کریپتوسپوریدیوم، عامل دیگری است که این بیماری را ایجاد می کند. این انگل در روده زندگی کرده وپس از دفع در خاک، آب وسطوح آلوده به مدفوع می‌ماند تا وارد دستگاه گوارش شده و فرد دیگری را بیمار کند. راه‌های انتقال این بیماری هم مانند ژیاردیا ست، پس علاوه بر شستن زیاد و مرتب دست‌ها، باید دقت کنید سبزی و میوه‌ای را که خام می‌خورید، خوب شسته باشید. در ضمن فراموش نکنید خوردن آب از آب‌های غیرلوله‌کشی مانند چاه وچشمه هم ممکن است خطرناک باشد. ( شما که نمی‌دانید چقدر از این آلودگی‌ها از طریق آب‌های زیر زمینی و خاک‌های آلوده به این آب منتقل شده است!)
یک خراش در دست، خطر دارد
وبا ، شیگلوز، حصبه و شبه حصبه بیماری‌های گوارشی دیگری هستند که ممکن است ازطریق فاضلاب آلوده منتقل شوند که راجع به آنها زیاد شنیده‌اید. اما احتمالا تعجب خواهید کرد اگر بگوییم فاضلاب آلوده حتی می‌تواند در کسانی که در اطراف مناطق آلوده به آن زندگی می‌کنند (مانند اهالی جنوب تهران)، آسم و عفونت پوست هم ایجاد کند.
این افراد به دلیل استنشاق هوای آلوده به میکروارگانیسم‌های مرده یا زنده ممکن است دچار آسم و حساسیت شوند. درضمن به دلیل آلودگی خاک- حتی یک زخم یا خراش در پوست یا گزش حشرات- می‌تواند باعث انتقال آلْودگی به افراد شود (حالا متوجه شدید که چرا وقتی یک پشه ناقابل نیشتان می‌زند، دست‌تان باد کرده، قرمز شده وبه درد شدیدی دچار می‌شوید. احتمالا قبل از نیش زدن شما در حال صرف شام از فاضلاب آلوده نزدیک منزلتان بوده است!).
7 فرمان پیشگیری از بیماری‌های منتقل شونده از فاضلاب
دست‌های خود را حداقل 15 ثانیه با آب تمیز و صابون به دفعات بشویید. این کار بعد از رفتن به توالت، قبل از غذا خوردن، بعد از بازی با حیوانات خانگی، بعد از تعویض پوشک بچه، بعد از پاک کردن گوشت خام یا سبزی، حتما باید انجام شود.
از خوردن آب غیر لوله کشی ومشکوک به آلودگی خودداری کنید و اگر آب تصفیه‌شده در دسترس ندارید، حتما آب را بجوشانید. آب باید حتما در جایی ذخیره شود که امکان آلودگی آن با فاضلاب یا عوامل آلوده کننده وجود نداشته باشد.
غذایی که خوب و کامل پخته باشد، میل کنید وسبزی و میوه را فقط وقتی که خوب با آب تمیز و مایع ضد عفونی کننده مخصوص شسته‌اید، بخورید.
تا جایی که می‌توانید از فاضلاب و منطقه انباشته شدن آن فاصله بگیرید و اجازه ندهید کودکانتان در اطراف کانال‌ها بازی کنند.
غذای خود را در فضای باز نگذارید چون ممکن است حشرات آلوده قبل از نشستن روی آن با فاضلاب در تماس بوده باشند.
از آبیاری زمین‌های کشاورزی با آب کانال‌های فاضلاب جدا خودداری کنید.
هنگام کاربا خاک در باغچه یا هرجای دیگر، بهتر است از دستکش استفاده کنید تا آلودگی از طریق خراش یا زخم به دست‌تان منتقل نشود.
